Volgens de Italiaanse historicus Giovanni Sale is het negatieve beeld dat we hebben van paus Pius XII veroorzaakt door propaganda van de Sovjet-Unie. Bij zijn dood in 1958 zou de paus nog bijzonder populair zijn geweest.
Het is inderdaad opvallend hoe positief de Nederlandse pers over hem schreef na zijn overlijden op 9 oktober 1958. De liberale NRC schreef: “Met paus Pius XII is een figuur heengegaan, die door zijn grote gaven in staat is geweest een belangrijke rol op het wereldtoneel te spelen”. Hij werd ‘vredespaus’ genoemd omdat hij “onvermoeid voor het staken van de vijandelijkheden heeft gearbeid”. Hij placht het nationaal-socialisme en het communisme als “met het geloof strijdige ideologieën” te veroordelen. En ook, zo lezen we in de NRC, was hij tegen kernwapens.
Al even positief was het socialistische Parool. “De persoonlijkheid van Pius XII, zijn grote diplomatieke gaven en ervaring, zijn meer dan gewone talenkennis en zijn scherpzinnig inzicht in allerlei moderne maatschappelijke problemen hebben het pausdom een prestige gegeven en een aanzien, dat zelden in de geschiedenis zo groot zal zijn geweest ook al is dan de wereldlijke macht van het pausdom sedert de middeleeuwen tot nauwelijks meer dan een symbool teruggebracht.”
Het neutrale ANP zei in zijn nieuwsbulletin zelfs letterlijk: “Vele Joden,die door de nazies werden vervolgd,vonden een
schuilplaats in het Vaticaan”.
vrijdag 24 april 2009
zaterdag 18 april 2009
Mensen opvissen met het web
Voor het eerst in zeven jaar ging Isidorusweb, het portaal voor surfende katholieken, off-line. De prijswinnende website organiseerde een symposium rond internetspiritualiteit. Wat is het en wat kun je ermee doen?
Een kaarsje opsteken op internet. Het lijkt kitsch in de overtreffende trap, maar het blijkt een van de meest zinvolle toepassingen van spiritualiteit op het wereldwijde web die er zijn. Dat bleek uit de bijdrage van cultuursociologe Ineke Noomen. Mensen waarderen dit omdat ze er een gebedsintentie bij kunnen opgeven. Die kunnen andere internetsurfers lezen en dat geeft een gevoel van verbondenheid.
Daar ging het Erik Borgman, hoogleraar theologie van de religie aan de Universiteit van Tilburg vooral om: “Waar mensen compassie hebben met elkaar, daar is God aanwezig”. Het web lijkt wel een netwerk van individuen die achter hun computer zitten, maar toch is het een vorm van verbondenheid. Wie een website maakt, doet dat in de hoop dat anderen die site bezoeken. En het is nu juist de specifieke taak van de kerk om mensen uit hun individualiteit te halen.
“Mensen lijden eraan dat ze alleen zijn. Daarom daarom bloeien de zelfhulpwebsites”. Aldus Borgman die vindt dat het nu juist de specifieke taak van de kerk is om mensen uit hun individualiteit te halen. De kerk zou daarom haar virtuele netten uit moeten gooien om die mensen op te vissen via het web.
Het virtuele kaarsje is dan alleen maar een middel en geen doel, want de lichamelijke ervaring ontbreekt. Volgens René Munnik, universitair docent systematische theologie en wijsbegeerte aan de Universiteit van Tilburg is lichamelijkheid een voorwaarde voor spiritualiteit. Veel vormen van ‘internetbetovering’ ontbreekt het hieraan en al die fantasiewerelden die worden opgeroepen hebben niets met spiritualiteit te maken, vindt hij. Kunstenaars zullen zich het nieuwe medium eigen moeten maken, zoals ze dat bijvoorbeeld ook met de fotografie hebben gedaan. Volgens Munnik is dit een goed voorbeeld: The giver of names.
Heel concrete aanbevelingen kwamen er niet uit het symposium, meer inspirerende ideeën om verder te gaan. Uiteindelijk bestaat het massale gebruik van het internet nog geen vijftien jaar.
Een kaarsje opsteken op internet. Het lijkt kitsch in de overtreffende trap, maar het blijkt een van de meest zinvolle toepassingen van spiritualiteit op het wereldwijde web die er zijn. Dat bleek uit de bijdrage van cultuursociologe Ineke Noomen. Mensen waarderen dit omdat ze er een gebedsintentie bij kunnen opgeven. Die kunnen andere internetsurfers lezen en dat geeft een gevoel van verbondenheid.
Daar ging het Erik Borgman, hoogleraar theologie van de religie aan de Universiteit van Tilburg vooral om: “Waar mensen compassie hebben met elkaar, daar is God aanwezig”. Het web lijkt wel een netwerk van individuen die achter hun computer zitten, maar toch is het een vorm van verbondenheid. Wie een website maakt, doet dat in de hoop dat anderen die site bezoeken. En het is nu juist de specifieke taak van de kerk om mensen uit hun individualiteit te halen.
“Mensen lijden eraan dat ze alleen zijn. Daarom daarom bloeien de zelfhulpwebsites”. Aldus Borgman die vindt dat het nu juist de specifieke taak van de kerk is om mensen uit hun individualiteit te halen. De kerk zou daarom haar virtuele netten uit moeten gooien om die mensen op te vissen via het web.
Het virtuele kaarsje is dan alleen maar een middel en geen doel, want de lichamelijke ervaring ontbreekt. Volgens René Munnik, universitair docent systematische theologie en wijsbegeerte aan de Universiteit van Tilburg is lichamelijkheid een voorwaarde voor spiritualiteit. Veel vormen van ‘internetbetovering’ ontbreekt het hieraan en al die fantasiewerelden die worden opgeroepen hebben niets met spiritualiteit te maken, vindt hij. Kunstenaars zullen zich het nieuwe medium eigen moeten maken, zoals ze dat bijvoorbeeld ook met de fotografie hebben gedaan. Volgens Munnik is dit een goed voorbeeld: The giver of names.
Heel concrete aanbevelingen kwamen er niet uit het symposium, meer inspirerende ideeën om verder te gaan. Uiteindelijk bestaat het massale gebruik van het internet nog geen vijftien jaar.
donderdag 16 april 2009
Obama en de katholieken
Het lijkt hommeles tussen Obama en de katholieken. Het Vaticaan keurt alle kandidaten voor de positie van Amerikaans ambassadeur af en zijn eredoctoraat aan de Notre Dame universiteit stuit op weerstand van de bisschoppen.
Dat kan hem in de problemen brengen omdat zijn verkiezing mede te danken is aan katholieken die overgelopen zijn vanuit het republikeinse kamp. In de zomer van vorig jaar was al duidelijk dat Obama zijn tegenstrever McCain op dit gebied aan het aftroeven was.
De katholieken die Obama steunen zijn meestal gematigd en geen hardliners als het gaat om zaken als abortus, maar ook zij voelen zich nu aangevallen door de manier waarop een aantal maatregelen worden gepresenteerd, zo betoogt de Amerkaanse auteur Michael Sean Winters in de National Catholic Reporter.
Volgens Winters moet Obama het vertrouwen van deze gematigde katholieken terug zien te winnen anders komt hij na de verkiezingen van volgend jaar voor een Congres te staan dat hem aanmerkelijk minder goed gezind is.
Dat kan hem in de problemen brengen omdat zijn verkiezing mede te danken is aan katholieken die overgelopen zijn vanuit het republikeinse kamp. In de zomer van vorig jaar was al duidelijk dat Obama zijn tegenstrever McCain op dit gebied aan het aftroeven was.
De katholieken die Obama steunen zijn meestal gematigd en geen hardliners als het gaat om zaken als abortus, maar ook zij voelen zich nu aangevallen door de manier waarop een aantal maatregelen worden gepresenteerd, zo betoogt de Amerkaanse auteur Michael Sean Winters in de National Catholic Reporter.
Volgens Winters moet Obama het vertrouwen van deze gematigde katholieken terug zien te winnen anders komt hij na de verkiezingen van volgend jaar voor een Congres te staan dat hem aanmerkelijk minder goed gezind is.
Obama spoke passionately about the need to reduce the abortion rate. He spoke about “the dignity of work,” a phrase frequently used by Pope John Paul II in his writings on social justice. But, in his first two months, it is not clear the President’s staff understands Catholics the way their chief does. They had better hurry up. Obama may or may not be able to turn the economy around by the midterms next year. The last thing he needs is to unnecessarily alienate Catholic swing voters.
woensdag 15 april 2009
Katholieken als moslims van de negentiende eeuw
Vandaag in Trouw twee verwijzingen naar de positie van de katholieken in het negentiende-eeuwse Nederland in een artikel over de moslims nu. Het eerste artikel is geschreven gaat over twee controversiële moslims: Tariq Ramadan en Ali Eddaoudi. Han Entzinger, hoogleraar migratie- en integratiestudies aan de Erasmus Universiteit Rotterdam zegt:
En commentator Willem Breedveld beschrijft hoe de liberalen over de katholieken dachten:
De vergelijking tussen katholieken en moslims duikt niet voor de eerste keer op. Ook is al in een aantal gevallen gebleken dat de vergelijking mank gaat, maar er zijn parallellen, ook in onze tijd. Zowel Tariq Ramadan als de paus (bien etonné..) krijgen de publieke opinie onder aanvoering van niet-godsdienstige opiniemakers over zich heen als ze zich politiek incorrect uitdrukken. En wat ze dan precies gezegd hebben, speelt nauwelijks een rol in de discussie. Ze zien slechts spoken.
Ook in de negentiende eeuw was dat zo. De publicist Jozef Alberdingk Thijm was een vurig verdediger van de katholieke zaak in Nederland. Toen in 1853 bekend werd dat de bisschoppelijke hiërarchie hersteld zou worden, raakten de protestanten volledig van de kook want die bisschoppen waren zetbazen van een ‘vreemde vorst’, de paus dus.
Alberdingk Thijm schreef aan een vriend:
(Geciteerd in: Michel van der Plas, Vader Thijm. Biografie van een koopman-schrijver (Baarn, 1995) p. 206
Als je je als moslim meldt in het publieke debat en meepraat over gevoelige zaken zoals homoseksualiteit en vrouwenrechten, dan ben je bij voorbaat verdacht. Dan worden de vaste stereotypen en insinuaties gebruikt. Ditzelfde gebeurde in de tweede helft van de negentiende eeuw tussen de protestanten en de katholieken. De katholieken hoorden ook altijd het verwijt dat ze een dubbele agenda voerden, dat ze loyaal aan Rome waren en dat ze dús niet te veel macht mochten hebben. Het hoort bij de emancipatiebeweging, dit is het voorhoedegevecht dat Ramadan en Eddaoudi moeten voeren.
En commentator Willem Breedveld beschrijft hoe de liberalen over de katholieken dachten:
Dat de PVV dit wil is begrijpelijk. Voor deze partij is de islam de vijand. En van de VVD kan ik het ook nog volgen. Die waren in de negentiende eeuw al beducht dat de zwartjurken de tere kinderziel zouden bederven. Die liberalen waren daarom tegen bijzonder onderwijs.
De vergelijking tussen katholieken en moslims duikt niet voor de eerste keer op. Ook is al in een aantal gevallen gebleken dat de vergelijking mank gaat, maar er zijn parallellen, ook in onze tijd. Zowel Tariq Ramadan als de paus (bien etonné..) krijgen de publieke opinie onder aanvoering van niet-godsdienstige opiniemakers over zich heen als ze zich politiek incorrect uitdrukken. En wat ze dan precies gezegd hebben, speelt nauwelijks een rol in de discussie. Ze zien slechts spoken.
Ook in de negentiende eeuw was dat zo. De publicist Jozef Alberdingk Thijm was een vurig verdediger van de katholieke zaak in Nederland. Toen in 1853 bekend werd dat de bisschoppelijke hiërarchie hersteld zou worden, raakten de protestanten volledig van de kook want die bisschoppen waren zetbazen van een ‘vreemde vorst’, de paus dus.
Alberdingk Thijm schreef aan een vriend:
Mijn hemel! begrijpt men dan niet dat de Roomschen veel gevaarlijker waren, toen zij onmiddellijk onder ‘den man van de zeven bergen’ [de paus] stonden, dan nu de Pastoorskollegiën Hollanders tot prezidenten krijgen? – Weet gij, wie moesten klagen en schreeuwen? De Pastoors – die nu veel minder vrijheid zullen hebben. Wat kunnen toch, in Gods Naam, die twee Opper-pastoors in Haarlem en Utrecht voor kwaad aan de Protestantsche landgenoten doen?
(Geciteerd in: Michel van der Plas, Vader Thijm. Biografie van een koopman-schrijver (Baarn, 1995) p. 206
maandag 6 april 2009
Offensief voor Pius XII
In een eerdere blog heb ik al eens geschreven dat de vraag of paus Pius XII ‘goed of fout’ was tijdens de Tweede Wereldoorlog me eigenlijk niet interesseert. Beide kampen hebben zich ingegraven en zoeken naar archiefstukken als munitie om elkaar te kunnen bestoken.
Het zou best eens kunnen dat de Italiaanse historicus Giovanni Sale voor een doorbraak gaat zorgen. Katholiek Nederland berichtte vandaag over zijn onderzoek en een uitgebreidere versie is te lezen op de website van de Italiaanse journalist Sandro Magister. Een site die ik overigens nog niet kende en meteen in mijn lijst met bladwijzers heb gezet.
Sale is blijkbaar al een aantal jaren bezig om de mythes rond Pius XII te ontzenuwen. Dat doet hij onder meer door erop te wijzen dat het vooral de Sovjet-Unie is geweest die de paus zwart heeft gemaakt. Die propaganda viel in West-Europa op vruchtbare bodem omdat linkse partijen, maar ook katholieken negatief stonden tegenover het Vaticaan.
Ik heb nog wel de nodige vraagtekens bij de stellingen van Sale. Zo vraag ik me af of hij de invloed van de Sovjet-propaganda in de Westerse wereld niet overschat. Zou het niet zo kunnen zijn dat het zwijgen van Pius XII en het feit dat het Vaticaan concordaten heeft gesloten met Mussolini en Hitler al voldoende waren om te insinueren dat de kerk en vooral de pausen Pius XI en XII sympathiseerden met deze regimes?
Maar Sale’s argumenten zijn niet zonder meer te weerleggen. Ik denk dat ik deze discussie toch maar weer ga volgen.
Het zou best eens kunnen dat de Italiaanse historicus Giovanni Sale voor een doorbraak gaat zorgen. Katholiek Nederland berichtte vandaag over zijn onderzoek en een uitgebreidere versie is te lezen op de website van de Italiaanse journalist Sandro Magister. Een site die ik overigens nog niet kende en meteen in mijn lijst met bladwijzers heb gezet.
Sale is blijkbaar al een aantal jaren bezig om de mythes rond Pius XII te ontzenuwen. Dat doet hij onder meer door erop te wijzen dat het vooral de Sovjet-Unie is geweest die de paus zwart heeft gemaakt. Die propaganda viel in West-Europa op vruchtbare bodem omdat linkse partijen, maar ook katholieken negatief stonden tegenover het Vaticaan.
Ik heb nog wel de nodige vraagtekens bij de stellingen van Sale. Zo vraag ik me af of hij de invloed van de Sovjet-propaganda in de Westerse wereld niet overschat. Zou het niet zo kunnen zijn dat het zwijgen van Pius XII en het feit dat het Vaticaan concordaten heeft gesloten met Mussolini en Hitler al voldoende waren om te insinueren dat de kerk en vooral de pausen Pius XI en XII sympathiseerden met deze regimes?
Maar Sale’s argumenten zijn niet zonder meer te weerleggen. Ik denk dat ik deze discussie toch maar weer ga volgen.
donderdag 2 april 2009
Hoe katholiek waren onze (voor)ouders?
Vandaag het geleerde tijdschrift Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden ontvangen. Het nieuwe nummer bevat een discussie tussen de historici Piet de Rooy, hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en Paul Luykx. Het is een vrij hoog oplopende discussie waarin opvallend veel bijbelcitaten worden gebruikt.
Waar gaat het onder meer om: Luykx publiceerde in 2000 het boek Andere katholieken, waarin hij aantoonde dat het katholieke volksdeel tijdens het Rijke Roomse Leven geen kudde schapen was die collectief achter hun leiders aanliepen. Er waren wel degelijk tegendraadse geluiden te horen.
De Rooy legt meer de nadruk op de homogeniteit van het katholieke volksdeel en stelt dat het in de schijnwerpers zetten van deze ‘andere’ katholieken het zicht ontneemt op de ongelofelijke volgzaamheid van de Nederlandse katholieken.
Luykx vind ik het meest overtuigend. Steeds meer onderzoeken tonen aan dat de katholieken niet zo volgzaam waren als het leek. Al was het alleen maar omdat hun kindertal lager was dan mocht worden verwacht als ze inderdaad de moraal van de kerk op het gebied van de geboortebeperking volgden. En het verklaart ook waarom de zuil na 1960 zo snel instortte, of beter gezegd, leegliep. Het was geen betonnen constructie, maar een luchtballon.
Waar gaat het onder meer om: Luykx publiceerde in 2000 het boek Andere katholieken, waarin hij aantoonde dat het katholieke volksdeel tijdens het Rijke Roomse Leven geen kudde schapen was die collectief achter hun leiders aanliepen. Er waren wel degelijk tegendraadse geluiden te horen.
De Rooy legt meer de nadruk op de homogeniteit van het katholieke volksdeel en stelt dat het in de schijnwerpers zetten van deze ‘andere’ katholieken het zicht ontneemt op de ongelofelijke volgzaamheid van de Nederlandse katholieken.
Luykx vind ik het meest overtuigend. Steeds meer onderzoeken tonen aan dat de katholieken niet zo volgzaam waren als het leek. Al was het alleen maar omdat hun kindertal lager was dan mocht worden verwacht als ze inderdaad de moraal van de kerk op het gebied van de geboortebeperking volgden. En het verklaart ook waarom de zuil na 1960 zo snel instortte, of beter gezegd, leegliep. Het was geen betonnen constructie, maar een luchtballon.
Abonneren op:
Posts (Atom)