Een nieuwe Franciscus

Benedictus XVI is in intellectueel opzicht de grootste paus sinds Innocentius III. Dat schrijft Anthony Grafton in een essay in The New York Review of Books. Innocentius was paus van 1198 tot 1216, dus dat wil wel wat zeggen van Benedictus. “Hij weet alle instrumenten te hanteren van historisch onderzoek en van theologische en exegetische discussies”, aldus Grafton.

Grafton, een “niet-katholiek bewonderaar van de Kerk”, heeft wel kritiek op de aanpak van Benedictus van het misbruikschandaal. Als prefect van de congregatie voor de geloofsleer heeft hij weliswaar doortastend opgetreden tegen Marcial Maciel Degollado, maar hij heeft de publiciteit over dergelijke zaken te lang gezien als een moedwillige aanval op de kerk. Pas sinds het bezoek aan Malta ziet Grafton een ommekeer.

Maar de kerkgeschiedenis laat zien, aldus Grafton dat revolutionaire veranderingen niet altijd vanuit Rome komen, maar van elders binnen de Kerk. Een paus die hier het belang van inziet is een grote paus. Innocentius III gaf Franciscus van Assisi en Dominicus alle ruimte.

Benedictus is ook zo iemand, denkt Grafton. “Hij weet dat de Kerk, wat voor middelen ze ook heeft, heiligen nodig heeft en dat men die vaak ver buiten de curie heeft gevonden.” Een Dominicus heeft de Kerk op dit moment niet nodig omdat de paus zelf die rol op een uitstekende manier vervult. Maar een nieuwe Franciscus zal hij zeker herkennen, denkt Grafton.

Mgr. De Kesel bisschop van Brugge. Een verrassing?

In de speculaties over de opvolging van kardinaal Danneels als aartsbisschop van Mechelen/Brussel toonden zich twee kampen. Het conservatieve kamp koos voor mgr. Léonard die de puinhoop zou moeten gaan opruimen die Danneels in hun ogen had achtergelaten. Daartegenover stond een groep die vooral Léonard niet als aartsbisschop wilde. Jozef De Kesel behoorde tot hun favorieten. Als hij als hulpbisschop van Brussel gepromoveerd was tot aartsbisschop, zou dat een keuze zijn voor het continueren van het beleid van mgr. Danneels.

Volgens de voormalige nuntius in België, mgr. Karl-Josef Rauber, stond De Kesel als nummer 1 op de voordracht aan de paus. Maar zoals bekend, werd mgr. Léonard benoemd. Dat nu juist De Kesel in Brugge wordt benoemd is dan ook verrassend. In ieder geval voor degenen die de benoeming van Léonard zagen als een veroordeling van het beleid van Danneels.

Een los eindje van het concilie van Trente

In hoeverre kan de mens zijn eigen heil bewerkstelligen? Kan hij door het doen van goede werken in de hemel komen of is hij daarvoor afhankelijk van God? Dat de calvinisten met hun predestinatieleer de mens helemaal afhankelijk maakten van God, weten we. Maar ook binnen de rooms-katholieke Kerk waren er theologen die ideeën verkondigden die sterk leken op die van Calvijn.

Het Concilie van Trente heeft zich over de kwestie gebogen en kwam er eigenlijk niet goed uit. Daarom probeerde de Leuvense theoloog Cornelius Jansenius (1585-1638) een eind aan de discussie te maken door de werken van Augustinus te raadplegen. Maar de publicatie van zijn werk zorgde ervoor dat de discussie uit de hand liep.

Zijn tegenstanders slaagden erin om hem in diskrediet te brengen zodat de paus het boek van Jansenius verbood. Zelf kon hij zich niet meer verweren omdat hij inmiddels aan de pest bezweken was. De term ‘jansenist’ werd een manier om je tegenstanders het zwijgen op te leggen. Ongeveer op de manier waarop je tegenwoordig iemand ‘fascist’ kunt noemen. Je maakt daarmee duidelijk dat iemand niet deugt en verdere discussie daarover is uitgesloten.

Aan de kwestie hebben we zelfs nog een kerkscheuring overgehouden. Het ontstaan in 1723 van de oud-katholieke kerk is mede veroorzaakt door de discussie over het jansenisme.

De term ‘jansenisme’ werd al snel een soort containerbegrip waarin je van alles kwijt kon en waarin Jansenius zich niet herkend zou hebben. Toch zijn er enkele typische kenmerken die tot op de dag van vandaag zijn blijven bestaan. Bijvoorbeeld de nadruk op de autonomie van de lokale kerk. Die kwestie zou een van de losse eindjes van het Tweede Vaticaans Concilie worden.

Waait de Geest wel waar hij wil?

Zou je de H. Geest kunnen verhinderen te waaien waar hij wil? Sommige critici van het Tweede Vaticaans Concilie denken van wel. Vooruitstrevende bisschoppen zouden tijdens het concilie hun modernistische wil hebben opgelegd aan hun collega’s en zo de Geest buiten de deur hebben gehouden. We kunnen de uitspraken van dit concilie dus naast ons neerleggen, aldus die critici.

Een van hen is Tom Zwitser die in het Katholiek Nieuwsblad tot tweemaal toe de gelegenheid kreeg zijn ideeën uit te dragen. In het nummer van 11 juni 2010 verbaast broeder Clemens Maria c.s.j. zich hierover. Het is inderdaad merkwaardig dat Zwitser de gelegenheid kreeg om het concilie van nul en generlei waarde te verklaren. Dat kan zelfs de paus niet.

Broeder Clemens Maria ziet precies waar het aan schort bij Vaticanum II-critici als Zwitser. Zij menen dat alle eerdere concilies glasheldere uitspraken deden waarover geen discussie mogelijk was. Ze zijn in de war gebracht door de grote tegenstellingen die na het concilie binnen de Kerk zijn ontstaan en geven de schuld aan de vooruitstrevenden die met hun dwalingen kennelijk alle bisschoppen én de H. Geest in verwarring hebben gebracht.

Het is de hoogste tijd dat in Katholiek Nieuwsblad een reeks artikelen verschijnt met een juiste, uitgebalanceerde visie op het Tweede Vaticaans Concilie. Met om te beginnen een aantal feiten betreffende concilies in het verleden, waarop het zo veel, zo niet meer (maar dan eigenlijk vrij weinig) valt aan te merken dan op Vaticanum II.

Aldus broeder Maria Clemens. Dat hoef je natuurlijk geen tweemaal te zeggen tegen een historicus. De komende tijd zal ik er eens wat aandacht aan gaan besteden. Want een genuanceerde kijk op het Tweede Vaticaans Concilie is nodig.

Dit geldt niet alleen voor mensen uit de conservatieve hoek. In Knack van 9 juni kwam Huub Oosterhuis aan het woord over het celibaat. In 1967 dacht hij dat het celibaat snel afgeschaft zou worden, maar de ‘conservatieve kliek’ in het Vaticaan maakte een eind aan het aggiornamento, het bij de tijd brengen van de Kerk. Maar wie goed kijkt, ziet dat de Kerk van vandaag in vele opzichten onherkenbaar is veranderd. Laten we eens een brave katholiek uit 1960 met een tijdmachine naar onze tijd halen: hij zal zijn ogen niet geloven.

Vloeibare kerk

Nee, er komt geen tweede reformatie. Peter Nissen verklaarde dat desgevraagd tegenover het Historisch Nieuwsblad. In het nummer dat deze week verscheen, is de rubriek ‘Lessen uit het verleden‘ gewijd aan de rooms-katholieke Kerk van nu.

Nissen ziet eerder een restauratieve beweging die vanuit het Vaticaan nu ook de parochies raakt. Er komen “behoudende priesters die de parochianen moeten disciplineren”.

Daarop zullen nog meer gelovigen van de kerk ‘wegdrijven’: ze laten zich niet uitschrijven, maar ze komen niet meer. Een minderheid zal basisgemeenten gaan vormen die niet hiërarchisch maar als netwerken zullen worden georganiseerd.

Nissen noemt dat een liquid church: ‘plaatselijke geloofsgemeenschappen zonder veel organisatie’. De term heeft hij waarschijnlijk van de Engelse theoloog Pete Ward.

Geen cel voor homo's

Het Reformatorisch Dagblad en in zijn kielzog het Katholiek Nieuwsblad zijn plotseling erg relativistisch geworden. In hun commentaren veroordeelden ze de secretaris-generaal van de Verenigde Naties omdat hij had ingegrepen in de binnenlandse aangelegenheden van een land.

Wat mij betreft mag Ban Ki Moon dat wel eens wat vaker doen als de mensenrechten in het geding zijn. Want dat was er aan de hand: in Malawi waren twee homo’s tot veertien jaar gevangenis veroordeeld. Mensenrechten, zoals het verbod om gediscrimineerd te worden vanwege geaardheid, staan boven de wetten van een land of uitspraken van een rechter. Op dezelfde manier wordt ook de vrijheid van godsdienst gegarandeerd.

Moeten we dan ook accepteren dat een parlement de rooms-katholieke kerk kan verbieden en dat rechters katholieken tot veertien jaar gevangenisstraf kunnen veroordelen? Laten we ons dan ook maar niet meer druk maken over de vervolging van christenen in islamitische landen. ’s Lands wijs, ’s lands eer, nietwaar?

Het Reformatorisch Dagblad ziet achter het optreden van de VN dezelfde ‘homolobby’ die in Nederland bezig zou zijn om een wet te laten aannemen die scholen verbiedt docenten te weigeren die openlijk homoseksueel zijn. Maar zelfs al zou die wet aangenomen worden, dan is dat niet de eerste stap op weg naar vervolging van christenen.

Ik ben echt niet bang dat ik in de gevangenis kom als Henk Krol premier zou worden, of dat ik België moet gaan mijden als - en dat is op dit moment een wat realistischer scenario - Elio Di Rupo daar regeringsleider wordt.

Het Reformatorisch Dagblad legt dus verbanden die er niet zijn. De discussie over de vrijheid van onderwijs is een heel andere. Een vergelijking met wat er in Malawi is gebeurd, vervuilt deze discussie. Hoe je ook over hen denkt: homo’s zet je niet gevangen. Geen veertien jaar en ook geen veertien dagen.

Catholic Media Convention

Gisteren begon in New Orleans de Catholic Media Convention. Ik ben benieuwd hoe de Amerikaanse katholieke mediaprofessionals gebruik maken van nieuwe media.

Twitter begon niet erg veelbelovend met mededelingen als

Did you know there is a gator nuisance officer in every LA parish? Me neither.

en

http://tweetphoto.com/25362007 my presentation starts in 5 min!

Voor dit soort mededelingen was Twitter oorspronkelijk bedoeld, geloof ik, maar inmiddels zijn wer erachter dat we er meer mee kunnen. Kijk op Twitter: de twitterende deelnemers aan de conventie gebruiken de hashtag #cmc10