Zonder in zinloze romantiek te willen vervallen, menen we dat juist het Habsburgse Rijk bij uitstek – tot het einde toe – iets liet zien van het Oude Europa. Juist het Habsburgse Rijk was de voortzetting van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Waar Duitsland in de negentiende eeuw ten prooi viel aan het kanker van het nationalisme en verwerd tot een kloon van het Pruisendom, bleef de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie altijd iets behouden van de klassieke, Europese Rijksidee.
Daarbij zou ik wel willen aantekenen dat in dit oude Europa de vorst uitmaakte wat zijn onderdanen moesten geloven. Juist in het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie gold het principe ‘cuius regio, eius religio’: wiens gebied, diens godsdienst. Dat gebied was niet van de Roomse keizer, een machteloze schaduw van de keizers van weleer, maar van de vorsten van de talloze Duitse vorstendommen en -dommetjes, steden en prins-bisdommen. Van Beieren en Pruisen tot talloze ministaatjes van Liechtenstein-achtige proporties. De meeste waren luthers en niet katholiek.
Even verderop in de toelichting op de keuze voor de adelaar, schrijft Catholica over het verbond van Troon en Altaar. Deze term verwijst naar de negentiende-eeuwse reactie tegen het liberalisme en alle andere uitingen van moderniteit. Dat komt ook steeds terug in Catholica, dus ook in dat opzicht is er zeker wat te zeggen voor de keuze van de adelaar.
In de loop van de negentiende en twintigste eeuw is de Kerk zich gaan distantiëren van dit verbond met de Europese gekroonde hoofden - die hun macht of zelfs hun kroon verloren. In plaats van een front te vormen tegen de moderniteit, ging de Kerk haar houding ten opzichte van deze moderne wereld bepalen. Dat vond zijn voorlopige bekroning tijdens het Tweede Vaticaans Concilie. Niet toevallig worden er door de Catholica-redactie vraagtekens gezet bij dit concilie.
De link naar de toelichting op de adelaar van Catholica werd mij gestuurd in een tweet van Francis Siefken, die er een andere link bijvoegde naar het Duitse tijdschrift Sezession. In eerste instantie was mij niet duidelijk wat dit met Catholica te maken had, maar het bekijken van een paar oude afleveringen leverde interessant materiaal op. Een citaat
Damit eröffnet sich auch die Synthese der identitätspolitischen Brennpunkte: Die Krise des Westens ist im Grunde eine Krise der Männlichkeit, eines Krise des weißen Mannes im buchstäblichen Sinn. Der Topos der Dekadenz wird klassischerweise mit der Verweiblichung assoziiert. »In Spätzeiten befindet sich die Männlichkeit immer auf dem Rückzug,« schreibt Paglia. Manche verwechseln dieses Fallen mit einem Steigen in eine feminin-weiche, pazifistische, demokratische Welt, während demographische youth bulges testosterongeladener Militanz gegen die mürb gewordene Festung Europa drängen. Die westlichen Männer müssen begreifen, daß auch die Frauen, die sich heute frenetisch an der Schleifung der Festung beteiligen, wie stets als die freiwilligen oder unfreiwilligen Trophäen der Sieger enden werden. Reconquista der Maskulinität, die drängende Aufgabe jedes einzelnen ist, hat eine Dimension und Verantwortung, die über das Individuelle weit hinausführt.
Net als in artikelen in Catholica, wordt hier een bepaalde vorm van mannelijkheid bepleit en komt het beeld van een bedreigde Europese beschaving naar voren. Overigens wijst Erik van Goor in zijn artikel ‘Katholiek denken onder de roede’, Sezession uiteindelijk af. Onder meer omdat Sezession gelooft in de staat. Van Goor doet dat niet:
Catholica staat echter niet voor de provocerende asceet die in dodelijke ernst ‘cultuur’ als ‘contra-cultuur’ bedrijft. Wij staan voor de vrolijke mens die zelfs in een vlaag van dronkenschap nog een heilige daad kan verrichten. Cultuur en avantgardisme zijn ons te vluchtig. Wij gaan voor de hardheid. Voor de echtheid. Voor de eigenheid en de verworteling. En daarom voor de radicale verwerping van de Staat die anderen en masse aanvaarden en aanbidden (van links tot rechts).
Dat is katholiek en bovendien oer-Nederlands. Waar naties als Duitsland, Frankrijk en Italië al vroeg kennismaakten met de staatsidee, bleef het Oude Europa van lokalisme en confederalisme het langs zichtbaar in de restanten van het oude middenrijk: in de Nederlanden, in Zwitserland. Anderen noemen het anarchie – maar het is het leven zelf dat slechts los van de Staat wordt gekend. Deze notie is belangrijk, al betreft het – jammer genoeg – achterhoedegevechten. Want zaken als de natiestaat, het volk, of de cultuur – het is allemaal bezig te verdwijnen.
Daar staat de dubbelkoppige adelaar dus voor. Nu nog het antwoord op de vraag waarom hij nu drie koppen heeft.
