Boordjesangst

De paus draagt geen Prada, zo weten we nu. De kleding van de heilige vader is meer dan eens onderwerp van discussie geweest, maar dat is in het huidige media-tijdperk het lot van elke hoogwaardigheidsbekleder die eens iets anders durft aan te trekken. Kort geleden stonden de Duitse media nog bol van het decolleté van Angela Merkel. Ik realiseer me overigens dat de vergelijking wat ongelukkig is, ook al zijn de paus en de Bundeskanzlerin landgenoten.

Als de paus in het openbaar verschijnt, is hij altijd in functie. De vraag wat hij zou aantrekken als hij even de deur uitgaat om een krantje te kopen of een espresso te drinken is dus niet relevant. Dat ligt anders bij een gewone priester. Hun dagelijkse tenue roept - in ieder geval in Nederland - de laatste jaren nogal wat emoties op. Veel oudere katholieken die nog hebben meegemaakt dat de pastoors en kapelaans hun priesterkleding aflegden om op te gaan in de massa zien nu tot hun schrik dat de jongere priesters zich juist weer met hun kleding willen onderscheiden, en de priesterboord is hier de meest opvallende uiting van.

Het gevaar is dat de priesters-met-boordjes zonder meer in de hoek van de conservatieve houwdegens worden gezet. De oude garde is bang dat zij handenwrijvend klaar staan om de klok eens lekker een paar decennia terug te zetten. ‘Boordjesangst’ noem ik dat. Die angst lijkt me niet terecht: niet elke jonge priester wil terug naar 1955, zoals sommige katholieken van 50 jaar en ouder terugverlangen naar 1970.

Geloven in Gelderland

Het jaar van het religieus erfgoed leeft in de ene provincie meer dan in de andere. Zuid-Holland besloot in 2008 vooral de historische landgoederen in het zonnetje te zetten. Gelderland daarentegen pakt uit met een groot festival ‘Geloven in Gelderland’ dat van oktober tot en met december plaatsvindt. In juli verschijnt een festivalkalender met alle activiteiten rond Gelders religieus erfgoed die in deze maanden worden georganiseerd.

Organisatoren kunnen hun activiteiten nu aanmelden op www.geloveningelderland.nl. Het persbericht waarin dit werd bekendgemaakt, bevatte wel een restrictie: “activiteiten die primair gericht zijn op geloofsverkondiging worden niet in de kalender opgenomen”. Het is dus niet de bedoeling dat u zieltjes gaat winnen, want dat is geen religieus erfgoed.

Herbestemming kerken

Gisteren was ik in Hoorn. Daar is in een van de winkelstraten een kerk herbestemd als winkel. Tegenwoordig herbergt het gebouw een damesmodezaak en een winkel voor babykleding. Het interieur onderscheidt zich niet van welke modezaak dan ook. Uiterlijk verwijst het gebouw nog naar een kerkelijke functie, maar de inhoud heeft daar niets meer mee te maken.

De bisschoppen zijn tegen dergelijk hergebruik van kerken. Dat komt ze op forse kritiek te staan van monumentenbeschermers. Die vinden dat de gebouwen behouden moeten worden. Maar mijn ervaring in Hoorn heeft mijn begrip voor bisschoppen vergroot. Een kerk kun je niet zomaar een andere functie geven. Als vorm en inhoud te ver uiteen lopen, heeft het gebouw geen enkele waarde meer. Dan kun je het beter slopen.

Voortschrijdend inzicht?

Toen de H. Hartkerk in Breda in 1986 aan de eredienst werd onttrokken, maakte de kerk geen enkele kans op een monumentenstatus. Hardnekkig verzet tegen de sloop, van parochianen en van krakers die de kerk in gebruik hadden genomen, zorgde ervoor dat de kerk behouden bleef. In 2004 kreeg de kerk alsnog de status van rijksmonument. Het oeuvre van de architect, P.J. van Genk, werd inmiddels als belangwekkend beschouwd en ook speelde mee dat niet alleen de kerk maar ook de pastorie en het klooster dat bij de kerk hoorde, behouden waren gebleven. Daarmee was de kerk uniek in Nederland.

Voortschrijdend inzicht kan er dus inderdaad toe leiden dat kerken die eerst niet als monument worden beschouwd, uiteindelijk toch op de monumentenlijst belanden. De toezegging van minister Plasterk kan dus de redding zijn van een aantal kerken van voor 1940 die nu nog niet als rijksmonument te boek staan. Maar dan moeten ze natuurlijk niet gesloopt worden voordat ze het inzicht voldoende is voortgeschreden om behoud mogelijk te maken...

Task Force tegen wijziging Monumentenwet

De Task Force Toekomst Kerkgebouwen is het niet eens met wijziging van de Monumentenwet die de Tweede Kamer op 17 juni met algemene stemmen heeft aangenomen. Door deze wijziging kunnen gebouwen van voor 1940 niet meer aangewezen worden als Rijksmonument. Volgens minister Plasterk zijn alle representatieve monumenten uit die tijd bekend. Wel zegde hij tijdens het debat over de wetswijziging toe dat als er sprake is van ‘voortschrijdend inzicht’ oudere monumenten alsnog op de lijst kunnen komen.

Volgens de Task Force zijn veel belangrijke religieuze gebouwen van voor 1940 nog niet eens geïnventariseerd. Religieus erfgoed is nog steeds een verwaarloosd terrein en de wetswijziging brengt hier bepaald geen verbetering in, zo vindt de Task Force.