dinsdag 31 maart 2009

Hoeveel miljoen?

Aartsbisschop Dadeus Grings van Porto Alegre heeft gezegd dat er meer katholieken en zigeuners zijn omgekomen tijdens de Shoah dan joden. In totaal zou het gaan om 22 miljoen katholieken.

Het is niet duidelijk waar hij dat getal vandaan heeft. Cijfers over burgerslachtoffers noemen getallen van rond de 50 miljoen. Daar zullen natuurlijk veel katholieken bij zijn: alleen al in Polen gaat het om zo’n 2 miljoen mensen. Maar als ik een betrouwbaar ogend artikel op Wikipedia zie, dan zijn er meer burgers omgekomen in de Sovjet-Unie, China en Indonesië en daar wonen niet zo veel katholieken.

Bovendien hebben de Nazi’s nooit systematisch katholieken opgepakt en vermoord, zoals ze wel deden met de joden. En, inderdaad, met de zigeuners. De aartsbisschop had daar ook Jehova's Getuigen en homoseksuelen aan toe kunnen voegen.

De vergelijking met Wilkinson gaat niet op omdat Grings de moord op de joden niet ontkent. Hoe het geschiedenisonderwijs in Brazilië is, weet ik niet. Maar het zou best kunnen dat de aandacht voor de Tweede Wereldoorlog veel minder is dan in Europa. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor Japan. Of misschien is de aartsbisschop gewoon slecht in rekenen.

maandag 30 maart 2009

Geen aids maar malaria

De grootste zorg van de Afrikanen is niet aids, maar malaria. Dat zei Rose Busingye, die de leiding heeft over een centrum in Kampala dat voor aidspatiënten zorgt, volgens Zenit.

Een onderzoek onder Afrikaanse vrouwen wees ook malaria als het grootste probleem aan.

Busingye vertelde ook nog hoe een aantal westerse journalisten reageerden na een bezoek aan haar hulpcentrum voor aidspatiënten. Ze waren zeer onder de indruk en wisten niets anders te doen dan condooms uit te delen, tot grote verbijstering van de patiënten.

Een bezoek aan een ziekenhuis met malariapatiënten is waarschijnlijk minder interessant voor de westerse pers. En misschien is het maar goed ook dat de journalisten daar wegblijven. Misschien gaan ze daar blikjes tonic uitdelen.

dinsdag 24 maart 2009

De twee reizen van Benedictus XVI

Nu de paus weer terug is in Rome kunnen we terugkijken op twee Afrika-reizen. Dat constateren Stijn Fens en John L. Allen. De ene reis stond in het teken van het condoom, de andere ging over Afrika zelf. John L. Allen volgde de paus tijdens zijn reis en merkte daar nauwelijks iets van de commotie die in Europa losbarstte.

De verslagen van Allen geven ook het beste inzicht in wat de Afrikanen nu zelf vinden, want hun mening doet er in Europa nog steeds niet toe. Dat werd het scherpst verwoord door aartsbisschop John Onaiyekan van Abuja in Nigeria. Hij vindt dat kerkleiders in het Westen de ontwikkelingslanden te veel zien als problemen die opgelost moeten worden en te weinig als partners om samen oplossingen te zoeken.

Onaiyekan beschrijft hoe hij als het ware met zijn mijter in zijn hand beleefd moet vragen om een onderhoud met de aartsbisschop van Keulen, met wie hij formeel toch op gelijke voet staat en hij breekt zijn staf over sommige Afrikaanse bisschoppen die zich onderdanig opstellen en zelfs de problemen erger voordoen dan ze zijn “om toch nog een beetje water te persen uit de stenen harten van degenen met wie ze praten”.

Onbewust heeft het Westen nog steeds een koloniale houding ten opzichte van Afrika. De berichtgeving over het pausbezoek ging niet over zaken die Afrikanen bezighouden en ook niet over Afrika, maar over onszelf. Wij weten wat goed is voor de Afrikanen en waar ze al dan niet aan toe zijn: aan monogamie bijvoorbeeld.

vrijdag 20 maart 2009

Nee, een engel!

Vandaag was ik in Mechelen. Daar is binnenkort in het kader van het stadsfestival Stadsvisioenen de Engelenzender van Monique Toebosch weer te horen.

De kunstenares had eind vorige eeuw radiozenders laten plaatsen langs de dijk van Enkhuizen naar Lelystad die engelenmuziek uitzonden. Nu gaat dat de komende maanden in Mechelen gebeuren. De frequenties staan op borden in de stad aangegeven.

Monique Toebosch was geïnspireerd door de zang van de jongens van het kerkkoor dat haar vader, Louis Toebosch, jarenlang leidde. Laat ik nu lid zijn geweest van ditzelfde jongenskoor. Vandaag in Mechelen werd ik er weer aan herinnerd. Precies op tijd!

donderdag 19 maart 2009

Ben ik een terrorist?

Volgens Laetitia van der Lans van projectorganisatie De Zalige Zalm moet er een einde komen aan ‘De terreur van de koren’. Ze zei dit tijdens een bijeenkomst over ‘De gastvrije parochie’, die op 11 maart in Utrecht werd gehouden.

Verslagen zijn te lezen op rorate.com en in het Friesch dagblad.

Zo gastvrij is die parochie dus ook weer niet. Mevrouw Van der Lans wil ‘toegankelijke liederen die ik mee kan zingen’, tijdens de dienst een kindernevendienst en na de dienst koffie, maar geen koor.

Zo‘n koor kan inderdaad heel wat aanrichten. Zelf ben ik er als kind slachtoffer van geworden. Op zevenjarige leeftijd werd ik getroffen door een koor dat de Missa diatonica van Hendrik Andriessen zong. De teksten waren voorzien van Latijn, dat nog eens extra diep doordringt in de ziel.

Meer dan veertig jaar later kamp ik nog steeds met de gevolgen. Ik zing bij diverse koren voornamelijk religieuze muziek. Bij ons in de kerk zit het elke zondag vol met mensen die kwaliteit in de liturgie kunnen waarderen en blij zijn dat ze niet hoeven meezingen dat ze zout en zuur en nog wat zijn.

Een kindernevendienst is er niet: de kinderen zingen mee in het koor. Na de dienst is er wel koffie, maar ik heb niet het idee dat dit het aantal kerkgangers belangrijk doet stijgen.

Het is goed om kennis te nemen van succesvolle methodes om parochies nieuw leven in te blazen. Maar als je die wil toepassen zonder te letten op de sterke punten van je eigen parochie, dan vraag je om moeilijkheden.

Heb je een parochie met een koor dat goed functioneert in de liturgie - ja, ik weet dat er veel koren zijn die de kerk als een concertpodium zien en pastores tot wanhoop drijven - dan moet je dat koesteren. Zie bijvoorbeeld het voorbeeld Zevenbergen.

Als het koor niet functioneert, heeft dat vaak ook te maken met gebrek aan liturgische kennis bij de dirigent en vooral aan gebrek aan kerkmuzikale kennis bij de pastores. Om het koor dan maar tot terroristische organisatie te verklaren, is geen oplossing. Het is weer een voorbeeld van hoe men probeert de steppe te laten bloeien door haar eerst af te branden.

Aanstaande vrijdag ga ik naar de visboer om een mooi stukje zalm te kopen en vervolgens op de grill te leggen. Zalig!

donderdag 12 maart 2009

De paus is feilbaar

In een opmerkelijke brief aan de bisschoppen heeft paus Benedictus XVI uitgelegd waarom hij de excommunicatie ophief van de bisschoppen die door aartsbisschop Lefebvre zijn gewijd. Hij erkent dat hij op de hoogte had moeten zijn van de opvattingen van bisschop Williamson en dat de reikwijdte van de opheffing van de excommunicatie niet voldoende duidelijk was gemaakt.

Maar tegelijkertijd verdedigt hij het besluit om de excommunicatie ongedaan te maken. Hij besluit zijn brief met een citaat uit Paulus‘ brief aan de Galaten 5, 13-15:

Broeders en zusters, u werd geroepen tot vrijheid. Alleen, misbruik de vrijheid niet als een voorwendsel voor een zondig leven, maar dien elkaar door de liefde. Want de hele wet is vervat in dit ene woord: U zult uw naaste liefhebben als uzelf. Maar als u elkaar blijft bijten en verscheuren, vrees ik dat u elkaar nog eens zult ombrengen.


Dat ‘verscheuren’ had hij altijd beschouwd als een retorische overdrijving die je wel vaker vindt bij Paulus. "Maar helaas gebeurt dat ’bijten en verscheuren‘ nu ook binnen de Kerk als een uitdrukking van slecht begrepen vrijheid”. We zijn geen haar beter dan de Galaten van toen, zegt hij.

Uit de hele brief blijkt dat de paus zich aangevallen voelt door mensen – katholieken met name – die kennelijk uitgingen van zijn kwade trouw en concludeerden dat hij de relatie met de joden en de resultaten van het Tweede Vaticaans Concilie bewust in gevaar bracht. Ook die aantijgingen verwerpt hij in de brief.

En dat allemaal omdat hij niet even via Google op ‘Williamson’ had gezocht. Ik denk het niet. Hij had er tevoren geen idee van wat de opheffing van de excommunicatie teweeg zou kunnen brengen. Een team van media-adviseurs had hem voor deze valkuil kunnen waarschuwen

Van de andere kant: de paus geeft nu een ongekend persoonlijke visie op wat er onder zijn verantwoordelijkheid mis is gegaan. Dat is beter dan dat er aan het pauselijk hof een doctor rotandum (spin doctor) wordt aangesteld. Dan gaat het alleen nog maar om het effect en niet om de inhoud.

Toch even een gratis communicatieadvies aan de paus: doe iets aan de excommunicatie van degenen die verantwoordelijk waren voor de uitvoering van een abortus bij een negenjarig meisje in Brazilië. Enkele Franse bisschoppen gingen u al voor

dinsdag 10 maart 2009

Salesianen en Yad-Vasjem over Pius XII

Deskundigen van Yad-Vasjem hebben welwillend gereageerd op nieuwe documenten over de rol van paus Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog. De documenten kwamen ter tafel tijdens het seminar dat Yad-Vasjem en het Studium Theologicum Salesianum afgelopen zondag en maandag organiseerden.

Dat bleek uit een interview dat Radio Vaticana had met pater Roberto Spataro, een van de deelnemers aan het seminar. Volgens hem werd er veel onbekend archiefmateriaal gepresenteerd.

Deze documenten zullen worden gepubliceerd en alle deelnemers waren het erover eens dat de discussie door moet gaan, aldus Spataro.

maandag 9 maart 2009

Jad-Vasjem en Vaticaan over Pius XII

Zondag 8 maart begon een tweedaagse bijeenkomst in Jeruzalem over de rol van paus Pius XII tijdens de Shoah. Vertegenwoordigers van Jad-Vasjem en het Vaticaan discussiëren over dit onderwerp dat een schaduw werpt over het komende bezoek van de paus aan Israël.

De pers werd alleen toegelaten bij de opening van het seminar. Wat er achter de gesloten deuren gezegd wordt, weten we niet maar een oplettende journalist, Ulrich W. Sahm van de Duits-joodse website haGalil.com zag een begin van een discussie.

Nuntius Antonio France merkte op dat er nog nooit een schriftelijk bevel is gevonden waarin Hitler beveelt de joden te vernietigen. Toch staat het vast dat hij dat van plan was. Op dezelfde manier moet de rol van de kerk worden beschouwd, vond de nuntius, die daarmee impliceerde dat het ontbreken van een schriftelijk bewijs voor de hulp van Pius XII aan de joden niets afdoet aan wat de Kerk voor hen heeft gedaan tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Directeur Avner Sjalev van Jad-Vasjem schudde hevig met zijn hoofd en begon aantekeningen te maken toen hij dat hoorde. Gelegenheid om vragen te stellen was er niet, dus is het afwachten of de discussie nog naar buiten komt.

zaterdag 7 maart 2009

Adrianus was niet sneu

Ook pausen worden verkeerd begrepen. Kijk maar naar de recente gebeurtenissen rond Benedictus XVI en ook zijn voorganger Adrianus VI kon ervan meepraten.

Hij erkende dat de fouten die aan de top van de rooms-katholieke kerk waren gemaakt, hadden geleid tot het protest van Luther. Deze schuldbekentenis die werd voorgelezen aan de Duitse vorsten had evenwel een averechts effect: de positie van Luther werd erdoor versterkt. ‘Zie je wel dat de roomse kerk niet deugt. De paus zegt het zelf!’

Later kreeg hij wel gelijk: na het concilie van Trente werd de rooms-katholieke kerk grondig hervormd. Maar dat was tientallen jaren na de dood van Adrianus. Hij lijkt een wat sneue figuur: zijn pausschap en misschien ook wel zijn leven waren mislukt.

Zo erg was het gelukkig niet. Dat bleek onder meer uit de lezing die Marcel Gielis, medewerker van de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg, hield tijdens de herdenking van Adrianus VI op zaterdag 7 maart in Utrecht.

Als deken van Leuven had Adrianus er al op aangedrongen dat de kanunniken zich aan het celibaat zouden houden. Daarop probeerde de maîtresse van een van de kanunniken hem te vergiftigen en alleen omdat er toevallig een arts in de buurt was, bleef hij in leven.

Daardoor kreeg hij de gelegenheid om de theologie in Leuven op een hoger peil te brengen. Theologen moesten actuele kwesties bekijken in het licht van de schrift en zich niet verliezen in academische kwesties. Onder zijn studenten bevonden er zich die later vooraanstaande theologen werden.

Hij reorganiseerde de opleiding zodat we kunnen spreken van seminaries-avant-la-lettre. Zelf kocht hij een huis in Leuven waarin zo’n priesteropleiding werd ondergebracht. “Adriaan was al bezig met de hervorming van de kerk voordat er sprake was van de reformatie”, concludeerde Gielis.

Voordat hij paus werd had hij dus al een naam opgebouwd als theoloog. Dat is een aspect van zijn leven dat pas nu wordt herontdekt.

Maar ook zijn korte periode als paus was een mijlpaal in de geschiedenis. Het ‘mea culpa’ dat hij namens de leiding van de Kerk uitsprak, was een ongekend feit. Paus Johannes Paulus II verwees ernaar toen hij in 1985 Utrecht bezocht. In die tijd werd dat niet opgemerkt want in die tijd luisterde men hier niet naar de paus, maar sprak hem bestraffend toe.

We hoeven Adrianus VI nu niet meteen op te hemelen: hij stelde ook de inquisiteur aan die de eerste ‘ketters’ in de Nederlanden naar de brandstapel verwees. Maar hij was ook niet de beklagenswaardige figuur die in Rome eenzaam op een dieet van kabeljauw en bier aan zijn einde kwam. Lees ook het artikel van Antoine Bodar in Trouw.

dinsdag 3 maart 2009

Persdienst Vaticaan verdedigt zich.

Het hoofd van de persdienst van het Vaticaan, pater Frederico Lombardi, vindt het overdreven dat de manier waarop het opheffen van de excommunicatie van de Pius X-broederschap in de publiciteit is gebracht, wordt beschreven als een ‘ramp’. Onder meer de Amerikaanse Vaticaan-kenner John L. Allen liet zich in dergelijke bewoordingen uit. Maar Lombardi geeft toe dat er problemen zijn geweest.

Lombardi hoopt dat voortaan beter gelet wordt op woordkeuze en dat er wordt nagedacht over eventuele vragen die een bericht kan oproepen voordat het de wereld in wordt gestuurd. Ook hoopt hij dat binnen de curie iedereen meewerkt aan een samenhangend communicatiebeleid.

Dat waren nu juist twee voorname punten van kritiek: de opheffing van de excommunicatie van de leden van de Pius X-broederschap werd door de meeste media ten onrechte geïnterpreteerd als een rehabilitatie. Het Vaticaan had de betekenis van de opheffing daarom beter moeten toelichten.

En verder is nog niet iedereen binnen het Vaticaan overtuigd van de noodzaak om deskundigen te raadplegen als iets naar buiten wordt gebracht, maar wat dat betreft lijkt de top van de katholieke kerk op andere grote organisaties.

Bron: Zenit

maandag 2 maart 2009

Rondom 10: een freak show


Ik had iets goed te maken: eigenlijk kijk ik veel te weinig naar serieuze praatprogramma’s op tv. Zaterdagavond ben ik eerst maar eens begonnen met ‘Rondom 10’.

Onderwerp van de uitzending was, voor zover ik begreep, de discussie tussen creationisten en aanhangers van de evolutietheorie. Er was dan ook een mijnheer uit Urk uitgenodigd die in het hele land folders over het creationisme had rondgestuurd en een mijnheer die ze allemaal weer naar hun maker wilde terugsturen.

Dat de twee heren er binnen drie kwartier niet uitkwamen, was niet verwonderlijk. Ook de overige gasten konden weinig bijdragen aan een echte discussie. Er was en mevrouw die vooral wilde evangeliseren en natuurlijk was er een moslim. Hij zag geen conflict tussen zijn geloof en de wetenschap, maar hoe dat precies zat heb ik niet begrepen.

Dat is namelijk niet de bedoeling van het programma. De presentator leek helemaal niet geïnteresseerd in welke mening dan ook, maar alleen in straffe uitspraken waar hij dan weer tegenin kon gaan.

Even werd het spannend toen er een gek, die kennelijk door de beveiliging was geslipt, het woord nam. Maar hij bleek ook een van de uitgenodigde gasten te zijn. Hij was 35 jaar als missionaris werkzaam geweest, maar had zijn missionaire motor in zijn achteruit gezet zodat hij nu het christendom, het jodendom en de islam als gevaarlijke onzin bestreed.

De redactie had duidelijk haar best gedaan om zo extreem mogelijke meningen naast elkaar te zetten, zonder dat dit tot zinnige conclusies hoeft te leiden.

Dat ze ook de publicist Anton de Wit hadden uitgenodigd, moet dan ook een vergissing zijn geweest. De verantwoordelijke redacteur zal dat wel te horen “Hoe heb je die vent uit kunnen nodigen, hij was helemaal normaal.” “Hoe kon ik dat nou weten. Hij noemt zich toch orthodox katholiek? die moslim van jou was trouwens ook veel te aardig.”).

Zo zaten we dus drie kwartier naar vijf parallelle universums te kijken waarbinnen totaal verschillende vormen van logica heersten. Eigenlijk was het de 21ste-eeuwse vorm van een freak show. Het is niet de bedoeling iets te begrijpen van wat je ziet, maar alleen om je te verbazen of te griezelen bij de aanblik van de vrouw met de baard en het kind met twee hoofden.

Een evenwichtskunstenaar hoort niet thuis in een freak show. De genuanceerde mening van Anton de Wit kwam dan ook niet uit de verf. Graag verwijs ik dan ook naar zijn weblog en naar een website die hij aanbeveelt: Stop de strijd! “Een verademing tussen al het vermoeiende gekrakeel”. Inderdaad.

Dit was de laatste keer dat ik naar ‘Rondom 10’ heb gekeken. Ik ga wel weer boeken lezen.